43.NGHIỆP 4: ANH

Ngày giỗ mãn khó của Anh năm 2012.

1.Tôi quen anh gần 30 năm và có được tình anh em thân thiết như ruột thịt.Khi  tình cờ thấy tôi ngồi làm việc ngoài cầu thang của Ban giáo dục chuyên nghiệp tỉnh bên cạnh Ban tổ chức chính quyền ,anh hỏi han và sau đó xin về Sở công nghiệp,nơi anh là Trưởng phòng Tổ chức.Có lẽ đó là cái tình của những người lính đối với con cháu của những người thủ trưởng đã hy sinh.
 Do thất học nên sau giải phóng ,anh phải miệt mài học bổ túc cấp tốc và nghiệp vụ.Khi ôn thi vào Đại học tại chức,anh nhờ tôi tối đến kèm cho anh học.Kiểm tra lại kiến thức ,anh mất căn bản cả ba môn thi.
Tôi phân tích và giới hạn kiến thức để anh ôn ,cốt kiếm đủ 11 điểm : Toán chỉ ôn bài khảo sát và vẽ đồ thị làm tròn cho được 3 điểm, Lý Hóa chỉ học lý thuyết cố kiếm mỗi môn 4 
điểm.Chỉ nhớ máy móc và liếc bài mà cuối cùng anh thi đỗ.Mặc dù khó khăn dưới thời bao cấp và kiến thức tiếp thu nhảy cóc nhưng anh vẫn  đeo đuổi đến cuối kỳ xung phong nhận đề án Luận văn tôt nghiệp.Anh xin về thực tập ở nhà máy tôi đang công tác và nhờ tôi hỗ trợ về tài liệu cũng như nội dung các phần thiết kế biện pháp.Đến ngày bảo vệ ,do có trí nhớ tốt nên anh trình bày Luận văn theo bảng tóm tắt khá trôi chảy theo kiểu "Rắn là một loài...bò".Vì anh được thầy chủ tịch Hội đồng thi hướng dẫn mà có một số thầy cô thích chiếc ghế trưởng bộ môn  nên đến phần phản biện ,anh nhận được rất nhiều câu hỏi hóc búa.Biết không thể trả lời được hết ,anh dở bài chọn các câu dễ và trả lời chung chung theo hiểu biết của mình .Cái cách trả lời  vô thưởng vô phạt ấy cuối cùng Hội đồng thi cũng  tặc lưỡi ... cho anh tốt nghiệp.Sau này do đấu  đá , người ta cáo buộc  anh sử dụng  bằng giả nhưng khi điều tra lại có học thi đàng hoàng nên đành chịu.  

2.Anh là người thích nghi nhanh với  cơ chế thị trường.Khi bắt đầu mở cửa ,anh đã xin nâng cấp Ban đời sống của Seaprodex Đà nẵng thành Trung tâm dịch vụ thủy sản hạch toán phụ thuộc có chức năng mua bán ,xuất nhập khẩu ì xèo.Với khả năng ngửi hơi tiền ,anh mua cả đồ bành từ biên giới Miên ,hàng tiêu dùng Trung quốc ở cửa khẩu về thuê mở cửa hàng bán ồn ào cả năm trời.Rồi xuất yến sào và nhập xe máy cũ về bán đắt như tôm tươi.Trung tâm ăn nên làm ra nhưng đến hồi khó khăn ,anh xung phong nhận làm giám đốc Xí nghiệp chế biến thủy sản số 10 đang thua lỗ .Anh tập hợp một số nhân sự từ Sở công nghiệp qua  làm cán bộ chủ chốt .Tôi được anh rủ  về làm Trưởng phòng kinh doanh .Tôi bất ngờ là mặc dù học  lớt phớt nhưng anh lại nắm rất chắc cách thức tổ chức sản xuất và quản lý xí nghiệp công nghiệp.Với khả năng nắm bắt ,học lóm nhanh lại quyết đoán cộng với may mắn nên anh lèo lái xí nghiệp vượt qua khó khăn ,SXKD có lãi ,đời sống công nhân cải thiện rõ rệt.
  Hồi ấy Seaprodex độc quyền mua thủy hải sản của các xí nghiệp các tỉnh để xuất khẩu.Họ ra bảng giá mua hàng tháng các mặt hàng ,có thưởng xuất khẩu từng loại  với mức 1-4% doanh số.Quyết định đầu tiên của anh là lôi kéo khách hàng bán tôm hùm và thưởng lại họ 1% trong mức thưởng 4% rất cao của mặt hàng này.Nguyên liệu nhập vào ùn ùn ,xí nghiệp đạt chỉ tiêu doanh số  hiệu quả và được  quyền chi thưởng công nhân hàng tháng vui như Tết.Xí nghiệp mua nguyên liệu theo giá thị trường ,áp dụng trợ giá cho khách hàng chính để giữ chân họ đã ổn định sản xuất .Chính sách giá này lúc đó là khá mới do ai cũng sợ phải lý giải với các cơ quan thanh tra,chỉ có một số đơn vị ở miền Nam làm.Sau này cách thức này trở thành phổ biến trong ngành chế biến thủy hải sản.
  Chưa biết hết tên gọi tôm cá ,một lần đi công tác Sài gòn ,gặp khách Đài loan,anh nhận tiền đặt cọc bán 20 tấn cá hố cấp đông nguyên con.Tôi tìm hiểu  vụ Bắc rất hiếm cá này,loay hoay triển khai mua  khắp nơi không được .Sắp đến ngày giao hàng mà không có một con , tôi cằn rằn rất nản lòng .Sợ mất uy tín,anh sai kế toán trưởng mang tiền vào trả cho khách .Cậu kế toán trưởng còn trên đường bay thì đùng đùng cá có ,chỉ tuần sau đủ hàng .Xí nghiệp giao hàng đúng hẹn như là điều không tưởng.Bên Trung tâm xuất khẩu của Công ty bắt chước ký  hợp đồng như vậy lại chẳng có con nào để giao.Hay không bằng hên !
  Khi sản xuất  cá fillet cho Úc ,phòng kinh doanh  đưa mặt hàng cá bò da vào mix reef fish (cá thịt trắng ) được khách hàng chấp nhận nhưng yêu cầu hạ giá .Thứ cá này giá rẻ nên vẫn lời cả khúc.Được đà ,phòng đề xuất mua chế biến trước bán sau ,anh đồng ý cái rẹt.Năm đó cá trúng mùa ,có ngày xí nghiệp nhập trên 50 tấn ,sân xưởng xe lam đậu chờ cân hàng như bến đỗ.Khi sản xuất gởi kho trên 400 tấn vẫn không có khách hàng mua,chúng tôi bắt đầu lo sốt vó.Anh và cậu phó phòng của tôi nằm lì ở Sài gòn để chào bán cho được hàng mới về.Sau đó bán được cho Công ty Thủy đặc sản , họ bán lại cho INCOMEX xuất đi Châu Âu,thi trường mới của Việt Nam.Mình mừng một vốn ba lời ,trong khi đó sau này mới biết người xuất còn lời gấp đôi mình ,họ chỉ xuất một cont 40' đã mua được con xe cá mập.Đúng là phi thương bất phú !
  Xí nghiệp còn trúng một vụ mực khô nướng xé làm từ hàng tươi giá thành rất thấp lãi khủng .Anh cũng bị kết vô cái tội làm trước mãi sau mới  bán được , may là anh đã cẩn thận có tờ trình được Giám đốc Công ty cho phép làm chứ không đã lãnh đủ .Ngay cả đưa được mặt hàng mực ống fillet về sản xuất gần như độc quyền của Xí nghiệp 10 nhiều năm sau này cũng có công tìm kiếm của anh.Anh luôn luôn thích cái mới và đi trước thiên hạ ,đó là thành tích mà cũng là tai họa cho mình !
 Hạn chế lớn nhất của anh là áp dụng hình thức kỹ luật quá nghiêm khắc với công nhân nên xí nghiệp rất nhanh đi vào nếp công nghiệp nhưng không khí cơ quan lúc nào cũng như  khủng bố.Công nhân thấy anh xuống xưởng là thông báo cho nhau "ông Q Đ xuống đó "(họ đía anh hay dọa ra Quyết Định kỹ luật ).Tôi là người hay nói thẳng những thiếu sót đó ,anh đùng đùng  giận lẫy nhưng sau đó cũng lặng lẽ sửa đổi.Về sau anh dọa dẫm răn đe là chính và thi hành kỹ luật  thận trọng hơn.Anh là người cũng hay hờn mát khi mình làm được việc mà cấp trên không đánh giá đúng.Chính những điều đó đã làm khổ anh ,tạo ra vô số những xung đột ,bốc đồng làm xấu đi quan hệ với cấp trên.
  Do xí nghiệp ăn nên làm ra ,anh sinh ra đòi hỏi và ý muốn ngoi lên.Chính tham vọng đó đã xãy ra đấu đá giữa anh và giám đốc Công ty.Cũng vì tính háo thắng của anh nên các giám đốc thành viên khác cũng không ưa.Thấy anh làm được ,thế là có nhiều kẻ muốn nhảy vào chiếm ổ.Do không kìm chế,dễ bị kích động nên anh rơi vào bẫy .Cuối cùng anh thất bại và phải chuyển vào Sài gòn ,may ra vẫn được bố trí làm giám đốc một xí nghiệp của Seaprodex VN và làm ăn còn phát đạt hơn.

3.Cờ bạc  ,gái gú ...anh không từ món nào.
    Tôi vốn nhác  nên không tham gia cờ bạc ,chỉ thích xem người khác chơi.Còn anh tham gia một cách háo hức say sưa ,nó nhiễm vào máu không bỏ được.Các kiểu chơi ăn tiền anh đều rành
 rẽ :phóng phi tiêu,xì lát,binh xập xám...nhưng có lẽ anh khoái nhất là xì lát.Cái kiểu anh  đánh lần sau gấp đôi thua lần trước nên chỉ một lần ăn là gở được vốn.Với đôi mắt sâu , nhìn như thôi miên người khác ,anh  tập trung mọi nỗ lực vào cuộc chơi thấy bắt sợ.
  Một lần nghỉ lại khách sạn Hải Yến Nha Trang ,anh được hai chàng thanh niên phòng bên rủ chơi bài vui là chính .Anh biểu  tôi cùng chơi cho có không khí.Lúc đầu chơi 500-1000đ rất ư nhẹ nhàng.Chơi được một lúc , số tiền zọt lên con số hàng triệu ,chỉ còn anh với một người của họ chơi. Thua khoảng 10 triệu (năm 1991 khá lớn ), anh cầm chiếc samsonite đặt cọc đánh 20 triệu .Tôi sảng hồn không biết chuyện gì xãy ra.Anh bắt tôi xóc bài ,rồi cầm chặt bộ bài cho tay kia bọt.Anh thắng mà tim tôi đập thình thịch mãi mới yên .Dằng co qua lại ăn thua nhì nhằng,anh với tay kia cùng cam kết chơi một ván may mắn 5 triệu rồi nghỉ.Tôi vẫn xóc bài ,anh lại thắng.Anh chia đôi , hồi cho người kia.Anh hỏi mấy ông xiệc bài phải không,tay kia nhận .Hắn biêu diễn vài pha :khi mình xì lát,hắn hai bàn;mình 20 nó 21...thật thần tình.Tay này gạ anh muốn học ,đưa họ 2 chỉ.Tôi can anh không nên học.Nằm trong màn thấy anh thao thức không ngủ,tôi đánh tiếng chẳng lẽ anh anh bỏ nghề Giám đốc để theo nghề cờ bạc hay sao mà tiếc?
  Bẵng đi một thời gian ,anh làm ở Sài gòn nghe nói đã chừa cờ  bạc.Khi gần nghỉ làm giám đốc chỉ còn giữ chức Chủ tịch HĐQT ,anh lại quay sang chơi lớn ,thua bạc lên hơn 3 tỷ đồng. Để trả nợ ,anh mặc cả nhận tiền của nậu bán nguyên liệu ,một điều tối kỵ của người lãnh đạo nghề này.Cuối cùng sự việc vỡ lỡ khi các con nợ đến nhà đòi tiền .Vợ anh vừa trả tiền vừa chì chiết ,anh tự ái bỏ ra Đà nẵng chơi cả tháng trời mới về.Sau đó anh về hưu ,do quen tiêu xài lớn  trong khi vợ siết lại tài chính nên anh lúc nào cũng  bứt rứt không yên.Mâu thuẫn vợ chồng càng tăng lên khó dung hòa được.
 Anh là người rất sạch sẽ,chải chuốt,nước hoa xức điếc mũi nhưng nhiều cô lại thích.Người anh cao ráo ,da trắng hồng không bắt nắng  , ham chơi các môn thể thao từ bóng chuyền ,tennis đến cả bi da cũng say mê.
  Làm lãnh đạo cấm kỵ cà rà gái cơ quan nhưng anh không làm chủ được điều này.Khi làm trưởng phòng tổ chức Sở công nghiệp ,anh quan hệ với nhân viên trong phòng bị vợ bắt được ,làm tình làm tội một thời gian dài .Qua Xí nghiệp 10,anh lại quan hệ với trưởng phòng KCS.Khi cải cách tổ chức đổi mới quản lý,sát nhập phòng KCS với phân xưởng chế biến ,cô này chỉ còn làm  phó Quản đốc .Thế là chiến tranh nỗ ra ,anh bị cho là kẻ phản bội . Cô ta trở thành kẻ đầu têu chống đối anh cho đến khi anh bị cách chức ,phải dạt  vào Sài gòn.
 Vào Sài gòn anh không quan hệ trong cơ quan nhưng lại có mối bên ngoài ,kín tiếng gần chục năm sau khi ly dị vợ mới biết.Cô này làm thống kê một xí nghiệp đông lạnh tại Quy Nhơn,nơi mà anh ra gia công hàng.Cô quê ở  miền núi Phú Yên ,mới gặp thì thấy rất hiền lành dễ bảo.Cô bỏ xứ vào tới thành phố nối quan hệ với anh cho đến khi cưới bằng tuổi con trai đầu của anh,khoảng 37 tuổi.
 Vợ chồng anh vượt qua bao khó khăn thời chiến để cưới nhau trên núi .Đứa con đầu sinh ra trước ngày giải phóng 1 năm ở căn cứ Hòn Tàu.Chị là người có tham vọng ,hay mơ ước khi so sánh anh với những người trước đây theo đuổi chị sau này làm quan cao hàng Tỉnh.Khi có tiền chị bắt đầu chảnh ,coi thường bà con bên chồng làm anh bực bội .Đỉnh điểm là khi xây mộ cho cha mẹ anh mà chị coi như không biết.Mâu thuẫn xãy ra và anh chị ký đơn ly dị . Chị chủ quan mình kiểm soát tài chính nên bàn với hai con ,hù cho anh sợ ,không ngờ anh quyết liệt không thay đổi lập trường.
 Anh nghĩ cần có tiền để chi tiêu tự do lúc về già nên muốn sống với cô nhân tình dễ sai khiến .Tòa gọi nhiều lần chị không chịu đến nên tòa cho rằng chị không thiện chí.Một mình anh  tự đến phản biện trước quan tòa.Với khả năng thuyết phục của mình ,đóng vai người bị lợi dụng khổ sở ,cuối cùng anh được toại nguyện.
 Sau khi chia tài sản,anh công khai sống với cô nọ.Anh ra mắt bà con ,ai cũng ủng hộ.Anh quyết định đặt tiệc cưới hàng chục bàn.Tôi khuyên anh không nên làm vậy tội cho vợ cũ của anh.Anh giận không thèm ngó mặt tôi và nói không thèm mời vợ chồng tôi dự.May mà sau đó anh không tổ chức đám cưới như dự tính.
 Mặc dù gần gũi anh nhưng tôi không biết anh đã có quan hệ  lâu trước đó với cô nhân tình này.Đầu tiên vợ anh im lặng chịu đựng nghĩ là mình sai nhưng khi phát hiện sự giả dối đó,chị lồng lên.Cả tháng trời chị  điện chửi anh .Cả nhà tôi cũng bị cuốn vào cuộc tranh biện ì xèo này đến khổ.
  Mọi chuyện rồi cũng qua ,anh sống yên ổn với hạnh phúc mới.Anh đưa cả nhà vợ mới vào sống tại khu đất 5 ha được chia ở Bình Thuận để chăm sóc thanh long  mà anh đầu tư trồng ở đây.Người tính không bằng trời định.Đang khỏe mạnh,anh phát binh ung thư thận.Đầu tiên anh chạy chữa thuốc nam vớ vẫn ,đến khi đưa đi khám thì mới tá hỏa bịnh đã di căn.
 Sau khi anh mỗ,tôi vào thăm .Cô vợ mới khóc ,kể tội anh vẫn chơi bài bạc lột cả dây chuyền trên cổ cô  đi bán trả nợ.Tôi biết là không có chuyện đánh bạc ở anh nữa nên mới nói với vợ là chưa chi cô này trở quẻ rồi. Con trai anh làm ăn giàu có,bỏ tiền ra để chu cấp cho anh chữa bịnh.Cô vợ mới của anh đã trở lại hiền lành ,chăm chút cho anh nên thấy cũng yên tâm hơn.Xạ trị đến lần thứ 9 thấy anh biến chuyển tốt đã mừng .Sau đó sống  thêm cả năm,binh anh mới  lại trở xấu và chết trong vật vã.Mặc dù  có thời nhà cửa nhiều nơi nhưng khi chết anh không có chỗ để thờ ,phải đặt bàn thờ nhờ nhà ông anh ruột tại quê .Đứng trước mộ anh mà tôi bật khóc , anh đã "lên voi xuống chó " không biết bao lần như người đời đã nói.Kết cục của anh là sự sai lầm ghê gớm ,anh cũng thưa nhận điều đó với vợ cũ khi hấp hối.Vợ cũ anh từ ngày ly dị anh lại hay đi lại với gia đình bà con bên anh, rất biết điều,ai cũng tiếc giá trước đây được vậy thì đâu đến nổi.
 Cô vợ mới trở mặt ,cắt quan hệ ,không về cúng giỗ anh.Tôi có điện thoại vài lần nhưng cô ta không trả lời.Trước đó cô ta thề khi anh chết sẽ vô chùa tu nhưng sau này chắc không quên trần tục được.Vợ tôi bảo,chắc như vậy để cô ta dễ chài mối mới .
 Âu cũng một kiếp người ,ối anh ơi !