29.MỘT CÔNG THỨC TRIẾT LÝ HÀI HÒA

Photo :NET

  Đọc "Sống đẹp" của Lâm Ngữ Đường ,một nhà văn hài hước nổi tiếng của Trung Quốc viết từ năm 1937,do Nguyễn Hiến Lê dịch mãi năm 1964;ta vẫn thấy mới mẽ về cách nhận thức đời sống con người.Nguyên bản viết bằng tiếng Anh,ông cho là "The importance of living" , nói đến sự quan trong của sinh hoạt con người ,tức "nghệ thuật sống "như thế nào cho tới với cuộc sống được hưởng trên đời chứ không phải bàn đến "Kỹ thuật sống " như thế nào cho tròn trịa tuyệt hảo.

  Ông cho rằng,triết lý nhân sinh của người Trung Quốc là nhàn tản nên họ nhìn đời một cách thực tế ,ít thất vọng và vì thế họ ý thức được tự do để hưởng thụ đời sống một cách bình thản.Tại sao cứ phải mãi lo tương lai,làm nô lệ cho việc cố gầy dựng nên sự nghiệp quá sức mà nhiều khi mình chẳng còn cần nữa lúc chuẩn bị đi xa mãi như những người nặng về lý trí  Âu Mỹ ?


  Ông đưa ra một công thức về triết lý nhân sinh gồm bốn phần tử cơ bản :tinh thần thực tế(T) rất cao,tinh thần lý tưởng(L) hơi thấp,tinh thần hài hước(H) rất phát triển và cảm tính(C) mẫn tuệ nhạy bén .Từ đó ông lập công thức này cho các quốc gia và cả các văn nghệ sĩ nổi tiếng . Khi cho điểm các phần tử theo độ mạnh từ 1 đến 4,ông đưa ra công thức lý tưởng là T₃ L ₂ H₃ C₂ vì nếu để lý tưởng và cảm tính lấn lướt không phải là tốt cho sự cân bằng cuộc sống.

Hình như thực tế và lý tưởng là hai động lực của tiến bộ.Nếu chỉ biết thực tế mà không có lý tưởng đó là lòai vật nhưng chạy theo một lý tưởng mơ hồ lại là nực cười,mất công sức uổng phí của một dân tộc đeo đuổi những mục đich ảo tưởng.Trong cuộc sống gặp phải những người mơ mộng ảo tưởng,không bao giờ bằng lòng với thực tế , lúc nào cũng chực nổi loạn thì cũng khổ cho mọi người xung quanh biết bao.May ra con người còn có tính hài hước để điều chỉnh mộng tưởng cho gần thực tế,vì thế  biết mộng tưởng mà không hài hước thì  là cuồng nhiệt.Tựu trung,biết thực tế,biết mộng tưởng ,lại biết hài hước với một lòng trắc ẩn tức là hài hòa trong cuộc sống thì hiểu mình vậy.

Vậy người khôn ngoan ,sáng suốt  thì biết dùng tinh thân hài hước và thực tế mà điều hòa mơ mộng hoặc lý tưởng của mình.Dưới đây là công thức do ông tự đề ra cho một số dân tộc trên thế giới. Theo Lâm Ngữ Đường ,công thức này là cảm nhận riêng tư của ông,ai muốn hiểu thế nào thì tùy.

T₃ L₂H₂C₁ =người Anh
T₂L₃H₃C₃:người Pháp
T₃L₃H₂C₂:người Mỹ
T₃L₄H₁C₂:người Đức

T₂L₄H₁C₁:người Nga

T₂L₃H₁C₁:người Nhật

T₄L₁H₃C₃:người Trung Quốc.

  Ông cho rằng người Anh có một tinh thần lành mạnh nhờ T₃L₂ cân đối ,ổn định.Họ mở đầu cách mạng công nghiệp lần đầu và cũng là đế quốc hùng mạnh với thuộc đia khắp nơi.Thế nhưng họ biết dừng lại ,trao trả độc lập cho các nước không cố giữ với bất cứ giá nào hoặc nhường cho Mỹ chạy đua dẫn đầu về kinh tế và đối đấu chiến tranh lạnh với Liên xô.Họ cũng rất thực tế khi một mình theo Mỹ như hình với bóng.Khi cả châu Âu hào hứng rủ nhau xài đồng EURO ,người Anh vẫn không sĩ diện khi nói :KHÔNG ! Họ chỉ có một cảm tính là quá lạnh lùng và quá chảnh về ngôn ngữ mẹ đẻ của mình.

  Ngược lại người Anh là người Pháp với T₂L₃ nghiêng về ảo tưởng môt chút.Người Pháp cũng cách mạng tư sản ì xèo nhưng với bản tính hài hước và nghệ sĩ nên họ cũng mau bỏ cuộc để ra ngồi nhâm nhi ở quán cà phê trên Đại lộ Champ-Élysées. Người Pháp thân thiện cởi mở ,hay tám và các chính khách cũng dám show cả đời tư của mình ra cho bàn dân thiên hạ nghía. Họ cũng đơn giản với thực tế nên dung nạp vô tư dân nhập cư châu Phi quậy trên đường phố,tàu điện ...thấy mà thất kinh.

  Người Mỹ cân bằng giữa thực tế và lý tưởng ở mức khá cao nên họ cứ hùng hục xông lên phía trước,hảm bớt nụ cười và cảm tính cá nhân để tôn vinh chiến thuật lao động đồng đội.Giấc mơ Mỹ đầy hấp dẫn và ám ảnh đêm ngày việc dẫn đầu thế giới đã bào mòn sức lực của họ.Nhìn các Tổng thống của họ khi vào Nhà trắng trẻ trung bao nhiêu thì khi hết hai nhiệm kỳ mái tóc bạc trắng,mặt mày khó như anh đau dạ dày kinh niên mà thấy cái giá của vinh quang thật đày đọa tấm thân.

   Người Đức lại để cho ảo tưởng mạnh quá tầm kiểm soát của hài hước thật tiết kiệm nên họ dễ đổ vỡ.Tuy nhiên với cảm xúc vừa phải nên họ cũng mau trở về thực tế đòi hỏi rất cao.Từ đó họ kìm nén khát vọng để hiên ngang tiến lên với một ý chí nghiêm túc không giỡn chơi được.

  Người Nga lại có một lý tưởng quá thoát ly thực tế và họ đã làm được những chuyện động trời.Nhiều lý tưởng nhưng ít hài hước dễ manh động ,mà manh động thường không bền.Nga lao theo CNXH rồi từ bỏ nó cũng nhanh như cuộc chơi vậy.Cũng do tính hài hước ít nên họ hay buồn rầu ,lấy ruợu giải sầu và dễ làm hư sự chuyện lớn do việc bốc đồng của mình.Riêng về cảm tính tôi lại cho tác giả chấm điểm cho họ quá thấp.Đọc Lev N. Tolstoy ,Puskin...ta thấy tâm hồn Nga nhạy cảm và gần gũi với tâm trạng con người trên thế giới biết bao nhiêu ! Nhớ lại hình ảnh lạnh lùng của Enxin,Putin....và gần đây thấy khủng bố Chechnya,bọn đầu trọc ,Mafia Nga ...ta càng phân vân về  tính cách thất thường của ông lớn này.

  Người Nhật mơ tưởng nhưng lại nhìn xuống thực tế một cách nghiêm túc ,ít xúc cảm nên họ vươn lên mạnh mẽ.Nhưng có lẽ ít hài hước và nhìn đời nghiêm trọng quá nên đất nước này có tỷ lệ người tự tử cao trên thế giới ,nhất là thanh niên chăng?

   Người Trung Quốc có T₄ nói rằng họ có óc thực tế rất cao , không bỏ mồi bắt bóng mà tận hưởng lạc thú ở đời rất nghệ sĩ ,nhàn nhả.Tinh thần thực tế không có nghĩa dung tục mà là sự đơn giản về cái lõi duy trì đời sống.Khi lớn tuổi ,họ không còn quá tin vào các tôn giáo,triết học mà nghiêng về đời sống bình dị,có một lý tưởng vừa phải,cận tình hợp lý.Về lý tưởng họ rất thấp,cho thấy dù theo trào lưu nào nhưng cuối cùng họ cũng hướng về "màu sắc" của họ.Họ chẳng có lý tương cộng sản gì đâu,chỉ có lợi ích dân tộc của họ là cơ bản.Gây hấn ,lấn chiếm đất đai người khác là nghề của họ .Biết hài hước và biết thực tế là có óc bảo thủ ,có lẽ họ là dân tộc bảo thủ nhất trên thế giới.Họ cho mình là trung tâm thế giới,cái nôi văn minh loài người...nên lúc nào họ cũng nhìn thế giới với nửa con mắt hum húp.Đây là dân tộc có nhiều thi sĩ,nhà triết học lừng danh thể hiện tầng văn hóa cảm tính dồi dào.

   Nghiên cứu các dân tộc ,ta thấy dân tộc Việt của mình như có sự pha trộn ,giống  người Mỹ  về  T ,gần người Nga về L ,hình như H gần Pháp  và gần Trung Quốc  về C hơn.Công thức có thể là:T₄L₃H₂C₃ ..Từ lịch sử trong quan hệ,nước ta có ảnh hưởng với các nước lớn trên;đó là chưa kể  thời kỳ hăng hái theo lý tưởng mà người Nga đeo đuổi.Thực tế và lý tưởng ta đều cao nhưng ngược chiều nhau nên nhiều khi là tai họa.Trong khi đó óc hài hước không đủ mạnh để gia giảm lý tưởng nên dễ rơi vào mất phương hướng trước đòi hòi thực tế dữ dội.Vay mượn,theo đuôi người khác mà không xuất phát từ bản chất tính cách của dân tộc mình là bi kịch cho dân tộc.Lịch sử chứng mình,thời kỳ nào dân tộc ta đứng trên đôi chân và trí tuệ của mình thì đều thành công rực rỡ vì dân tộc ta vốn thống minh sáng tạo và không quá bảo thủ.

  "Loài người quý hơn loài vật ở những điểm này: biết tò mò một cách không vị lợi,có xu hướng tự nhiên tìm hiểu trí thức,có khả năng mộng tưởng,hoài bão một lý tưởng cao,mà cũng có khả năng (rất quan trọng) dùng tính hài hước và tinh thần thực tế mạnh mẽ để  điều chỉnh mộng tưởng mà hãm bớt lý tưởng lại".

Cuộc sống đừng nghiêm trọng quá mà hãy để nó diễn ra một cách dung dị.Triết lý vui vẻ vì thế bàng bạc trong suy nghĩ của người Á Đông,hãy đừng mơ mộng hão huyền,cứ hưởng thụ ở đời đi !